كمال الدين علي سميرمي

كمال ا لد ين يكي ا ز معر و فترين و برجسته ترين سيا ستمد ا ران د و ر ه  سلا جقه بزرگ ا ست .عقل  وكيا ست  و درا يت ا ومورد تأ ئيد بسياري ا ز مو ر خان وعالمان وآشنا يان به رجال قرا ر گرفته ا ست . تبحر كمال ا لد ين علي سمير مي د ر تصميم گيري و اتخاذ تد بير د ر بحرا ني تر ين شرا يط اجتماعي عصر خود  سبب ا شتها ر وصيت وي گشته است در دستور ا لوزراء آمده است :”به صفت عقل وكياست وفهم و فرا ست موصوف و معروف بود ود ر زمان  سلطا ن محمد بن ملك شاه به وزارت ا هل حرم قيام مي نمو د  و چون سلطان محمد د ر گذ شت و پسر ش سلطان محمود پادشاه گشت منصب وزارت خو د  ر ا به كمال ا لد ين تفويض كرد و ا ز روي وقوف و شعور همگي خاطر  به  تمشيت آن مهم آ ورد  ود ر آن ا ثناء  ميا ن سلطان  سنجر و سلطان محمود غبار نقار ارتفاع يا فته سلطان سنجر با لشكر خجسته اثربه جانب عراق شتافت و در نواحي ساوه سلطان محمود با عم بزر گوا ر پيكا ر نمو د ه عنان اِنهزام  بصو ب ا صفها ن تا فت آ نگاه كمال ا لد ين وزير را حجه (جهت) تمهيد بساط معذ رت نزد سلطان سنجرارسال نمودچون كمال ا لد ين به مجلس هما يون سنجري د ر آ مد سلطان ا ز و ي سؤال فر مود كه  :  فر ز ندم محمود كجا ست ؟  جواب د ا د : اَ نَا  اَتَيًتٌكَ بِه قَبًلَ ا نُ تَقومَ منً مَقامِك ،  باز پر سيد كه سرد ار لشكر ش علي بار كجا ست ؟ گفت : اَنَا اَتَيًتٌكَ بِه قَبًلَ اَ ن يَرتَد اِ لَيًكَ طَرَفَك ،  سلطان ر ا تقرير د لپذ ير وزير بي نظير موافق ضمير مفيد ا فتاده ا ز سر جر يمه سلطان محمود در گذ شت سلطان محمود را با علي بار به د ر گاه سلطان عالي جاه آورد سلطان سنجر براد ر زاده را به نوا زش پاد شا هانه اختصاص داده، دختر خود ستي خاتون را با وي درسلك ا ز ازد واج كشيد  و ا يا لت ولا يت عراق ر ا به د ستور بيشتر به و ي دا د و ا ين معني سبب  عٌلٌوِ د رجه جناب و زارت مآب گرد يد  . ا ما مقارن آن ا حوا ل بود كه به د ست يكي ا ز فدائيان ملا حد ه به مرتبه شها د ت ر سيد  .‏‎”

         د ر كتب آ ثارا لو ز ر ا ء سيف ا لد ين حاجي بن نظام عقيلي  و هم چنين نسائم 

ا لا سحا ر من  لَطا ئم ا لا خبا ر ناصرا لد ين  منشي كرماني و تجارب ا لسلف  هند  و شاه نيز  مشر و حا” به ا وصاف ا ين  وزير با تدبير د و ر ه سلا جقه پرد ا خته شده و شَمِه اي ا ز ز ير كي و كيا ست كمال ا لد ين ر ا به رشته تحرير كشيد ه شده ا ست .

          كمال ا لد ين كه  د ر د وره تحولات حاد  سياسي  و اجتماعي به منصب  وزارت ر سيده بود در كو ران حوادث جان به سلا مت نبرده و چنا ن كه د ر كتاب ر و ضا ت الجَنات آ مده ا ست  : ”  كمال ا لد ين علي سمير مي  ،  وزير سلطان محمود بن سلطان محمود سلجو قي ر ا د ر سه شنبه  سلخ صفر سنه ست  عشر خمسما ئه ملا حده د ر بغداد بِكشتند  .”

و ي د ر سمير م  باني  آثار و ا ما كن عمومي  شده  كه حمام ،  آسيا ب و مسجد خا نعلي تا كنون نيز در قلب شهر سمير م منتسب به نام آن وزير باقي ما نده ا ند.

         ا مر وزه بقا ياي آسيا ب و آب محركه  آن  برا ي  هر بينند ه ا ي جذاب  و خيره كننده است . ا گر چه حمام به دليل استفاد ه همه روزه (عصر حاضر) سيماي تاريخي خويش را كم وبيش از د ست د ا ده ولي در د رو ن حمام هنو ز آثار قدمت چند سا له مشهود ا ست. مسجد خا نعلي نيز متأ سفا نه سبك معماري خويش را از دست داده و تقر يبأ به شكل مسجد ا مر وزي  تغيير سيما د ا د ه ا ست  و تنها  ستو ني چوبي د ر كنا ر مسجد يا فت مي شو د كه شرا يط جوي نيز تأثيرات مخربي بر آن نهاده ا ست . ا ما  براي هرآشناي  به  فرهنگ و تاريخ ا ير ا ن ا ين سه ا ثر مملو ا ز حيات پر تلاطم زمان ا ست . حياتي كه  به ما نند چشمه جو شا ن  زندگي ا ميد به آ يند ه با اتكاء  به ميراث غني گذ شته ر ا به ا ر مغا ن مي آورد .

 يكي ا ز شاعران  توا ناي د و ر ه  قا جاريه بوده  و د ا ر ا ي ا شعار ظريف ا حسا سي مي با شد  : ”    مرحوم تاج ا  لشعرا مير ز ا إ سما عيل خان متخلص به  ثاقب فرزند مرحوم تاج ا لشعراء شهاب لا ري سمير مي ا ست در سال 1285 قمري متولد شده ، د ر 29 محرم سال 1360  قمري د ر ا صفها ن  وفات يا فته ا ز محترمين  و ا سا تيد ا نجمن ادبي بود .”

وي كه برخاسته از ايل قشقائي طايفه دره شوري از وردَ شت سمير م بوده ، زند گي پر فرا ز ونشيب را پشت سر نهاده و اند يشه ا ش د ر گذ ر زمان  تطور و تكامل يا فت  .  ما د رش ا ز خو ا نين منطقه  سمير م  ا صفها ن  بود و خو د جها نگير خان نيز دائما” با ا يل خو يش مناطق قشلا قي و ييلا قي ر ا  طي مي نمود. ا ما ا ين حكيم د ر كنار فعا ليت هاي اقتصادي كه فرا  روي ا و گذا شته شده بود  دا را ي خصائص  و و يژ گي ها يي بود كه  زند گي  و ي ر ا  رنگ  و غناي  د يگر مي بخشيد”  ا گرگا هي با طا يفه همرا هي مي كرد ليكن شوق تحصيل دا شت ود ست بر نمي د ا شت .  پد رش  ا ز  ا ين  كا رش  اِنكا ري  ند ا شت  بلكه معلم ا ز برا يش به همرا ه بر مي دا شت چون استعداد و قا بليت حسن فطرت دا شت بعد ا ز آن كه مد تي ا ز عمر ش گذ شت به كلي طبعش ما يل تحصيل كلِي گشت  و چون تحصيل با حركت و همرا هي ا يل منافي بود ا ز آنها جدا شده يك باره د را صفها ن توقف نمو د ه ،  سن حكيم قشقا يي ر ا در هنگا م آ مد ن به سلك ا هل علم  چهل سال  و بعضا”  قريب  چهل سال مي د ا نند .”

آ شنا ئي  جها  نگير خان با  علوم و فنون جد يد  ظاهرا”  بر حسب  يك تصادف روي د ا د ه وعلائق به ا مور فلسفي پس ا ز يك مسافر ت معمو لي بعد عملي به خود گرفت .با مداد مي نو يسد : ” جها نگير خان قشقا ئي در جوا ني شا هنامه خوان طائفه خو د بود و تا ر هم مي نوا خت ، مي گويند كه د ر يكي ا ز تا بستانها كه ا يل قشقا ئي به ييلا ق سميرم آمده جهانگير خان نيز ما نند ساير افراد ايل كه براي خريد وفروش و رفع حوائج  شخصي خو د به ا صفها ن مي آ يد ا و هم به ا صفها ن آ مد و در ضمن تا رَش هم خراب شده  بود و مي خو ا ست آن را نيز تعمير نما يد .ا ز شخصي سرا غ تا رسا ز ر ا گرفت  و يحيي اَ رمني تا ر سا ز معروف مقيم  جلفا ر ا  به ا و نشان د ا د وضمنا” به وي گفت : برو ولي كار بهتري وعلم بيا موزاز تا ر زد ن خيلي بهترا ست . گفته آن  شخص د ر جها نگير خان  خيلي ا ثر كرد  و د ر مد ر سه ا لما سيه حجره اي برا ي خو د گرفت و با يك عشق و علاقه مفرطي پي تحصيل رفت ومقام ورتبه اش به جائي رسيد ، كه يكي ا ز بزر گا ن حكما وفُقها ومد رسين ا صفها ن شد .”           

جها نگير خان د ر مدت حيات خو د در حوزة علميه هيچ گا ه لباس ا يلي خويش ر ا ا ز تن بير ون نيا ورد .حكيم  قشقا ئي  شا گردان بسيار دا شت كه نقش مهمي د ر ترويج وا شا عه ا صو ل ومتون ا سلامي د ا شتند كه يكي از برجسته ترين آنها فقيه بزرگ شيعيان آ يت ا لله  بر و جرد ي مي با شد . ا ز آثار ا و نگا رش شرحي  بر نهج ا لبلاغه ا ست  كه  به حكيم  جها نگيرخان منسوب است  ، جهانگير خان در رمضان 1328 هجري قمري در ا صفها ن درگذشت

فضائلي يكي از بر جسته ترين خطاطان معاصرا ستا ن اصفهان محسوب شده كه به موا زا ت اين هنر تأ ليفا تي ا ز خو د به جا نهاده ا ست . در مقدمه كتاب مرد آ فرين روز گار كه ا ثر خود  وي مي با شد شرحي بر زندگي ا ين هنرمند آمده است.” حبيب الله فضائلي متولد 1301 شمسي درسميرم، مقيم ا صفها ن عمر خود را درراه كسب علم اعم ازد يني متداول وتحصيلات جد يد د ر رشته ادبيات فارسي ود ر را ه خو شنو يسي  و تحقيقات  صرف نموده ا ست .  مدت سي سال در دبيرستا ن ها ي اصفها ن به تدريس  و تعليم اشتغال داشت  و در سال    1358 بازنشسته گرديد . ايشان هيچ گاه از شور و شوق در راه تعليم و تأليف و نوشتن بازننشسته و  پس از بازنشستگي در انجمن خوشنويسان اصفها ن با سِمت سرپرستي مشغول آموزش و تعليم هنرجويان ادامه داد و در سال 1377 بعد از سالها تلاش در گذشت.”

 و ي آثار متعددي را خلق نموده ا ست كه بعضي ا ز آنها عبارتند از :

د كتاب ا طلس خط  و تعليم خط كه در وا قع داير‏‎ه المعارفي در اين هنر اصيل مي باشد و كتاب ها ي اصحاب رس وآيه نور و  بوستان هنرخط وغيره ، ولي كتاب قرآن كريم ا يشان كه د ر طي سه سال ا نجا م گرفته چشمگير مي با شد .

بد ون شك مفاخر، اُدَبا و ا ند يشمند ا ن سمير مي كه در گوشه كنار ايران خوش درخشيدند ودر راه اعتلاي فرهنگ و هنر اين كشور در طول تاريخ نقش آفريدند منحصر به ا فراد ذ كر شده نمي باشد ، چنان كه نقل است حاج ميرزا ابوا لقاسم طبيب كه يكي از حاذق ترين پزشكان عصر ناصري د ر ا صفها ن بود، نيز بر خا سته ا ز اين شهر است در كتاب نصف جهان في تعريف ا لاصفهان ذكري ا ز اين پز شك شده ا ست و پس از بيان وقوع معجزه غر يبه د ر ا صفهان سنه 1299 هجري قمري پس از شرح كوري دختري اشاره مي نمايد، به آخر كار كه ”علاج را رجوع نمودند به حاجي ميرزا ابوا لقاسم نام طبيب كه از ا هل سميرم وحقير ا و را مي شناخته وشخص خليق خير حاذِق بود .”

  شهاب ا ز شاعران  و غزل سرا يا ن د و ر ه محمد شاه قا جار ا ست كه به و ا سطه تسلط و ي بر ا شعار موزون به لقب تاج ا لشعرا نائل آ مد .

”    ا سم شر يفش ميرزا نصرا لله ولد ملا علي محمد ا بن ملا ملك احمد بن حاجي عسگر اجدا د و ي د ر قريه سمير م من بلوكا ت دارا لسلطنه ا صفهان توطن بود وبر مسند قضا و ت تمكِن ومشارا ليه ا ز آغاز سن بر حسب حدس مباحث به نظم ا شعار راغب شد وبه و سا يط قصا يد غزا وا شعارد يگران بهابه درگاه ملايك سپاه شتافته ودر فنون ا شعار تجربه شده ، با  وجود صغر سن كمال قدرت در وي يا فته مرحمت شاهنشاهي به تربيت وي كوشيد به پاداش مد خلي د يده وبه جاي غزلي عملي و به لقب تاج ا لشعرا رشته نظم كشيد ه و تخم بلاغت  در زمين  فصاحت  كشته جو ا ني ا ست. آد مي صورت پا كيزه  سيرت وشير ين گفتا ر – نيكو كردار- د قيق .”

همچنين د ر كتاب فا رسنا مه ناصري به گروهي د يگر ا ز بر گزيد گا ن سياسي و اد بي د ر د و ره سلا جقه ا شا ر ه شده كه با توجه به فاصله زماني حيات فسا ئي با د وره سلا جقه ا ين مطا لب جا ي تعمق و بر ر سي د ارد . در ا ن جا صرفا” به نقل فسا ئي ا كتفا مي شو د ” جماعتي ا ز ا عيان ا ز سمير م  بر خا سته ا ند ما نند : وزير بي نظير عبد ا لرحمن سمير مي  وزير شاه سلطان  بر كيا رق پسر سلطان ملك شاه كه د ر سال 490  هجري قمري به د ست ملا حده اسما عيليه كشته شد  و ما نند كمال ا لد ين ا بو طا لب علي سمير مي كه در مدت ها به  وزارت شاه  سلطان محمود  پسر شاه سلطان محمد پسر شاه سلطان ملك شاه سلجو قي بر قرار بود و ا بوا سما عيل حسين مو يدا لد ين علي ا صفها ني مشهور به طغرا ئي صاحب قصيده لا ميه ا لعجم كه د ر ا كنا ف عا لم شهرت تمام دارد و وزير شاه سلطان مسعود برادر شاه سلطان محمود بود .”

به هر حال چنان كه ذكر شد مطالب فسا ئي نيا ز به برر سيهاي جامع تري دارد به و يژ ه كه ذ كر حوادث و وقا يع تاريخي و اسا مي ذكر شده نيز تحقيقات تاريخي ر ا مي طلبد  .